İdris'le Konuşma / Edip Cansever

-İdris, sen ne yapıyorsun kuşların yanında

-İdris’le konuşuyorum

Kuşları okuyorum içimde, ağacın kuşlarını

Yeni pişmiş çilek reçeli gibi kaynayan

Dalların üzerinde

Gemilere dadanan kuşları okuyorum bir de

Göklerde bir başına dolaşan

Görkemle

Büyük denizlerdeki yalnız kuşları

Ve okuyorum yıllardır bütün yalnızlıkları

Okuyorum da

Kuş olsun, insan olsun

Yalnızlık sevmesini bilmeyenlerin icadı

İşte

Suları fiyakayla göğüsleyen yelkovan kuşları

Geçiyorlar martıların peşi sıra

Ve küçük bir evin üst katı martı

Duvarlarından sümbüller akan

Sanki çok öpüşmelik kuşlar bunlar, çok sevişmelik

Ve seninle biz iyi ki

Sevmelerin ustasıyız, güzel şaşkınlıkların

Önce yüreklerimizi alıştırmışız buna, sonra kafalarımızı

Ki bu yüzden içimiz hiçbir zaman yoksul değil

Yoksul olmadı.

Bak

Bu kalın kalın ellerimi soruyordun, bu çürük çürük bakan gözleri­mi

Dokunuyor ellerim gördüğün gibi

Anlıyor dokunduğunu benden önce

Emiyor suyu gözlerimse

Emziriyor güneşi

Ve uçsuz bucaksız bir maviliği yaratıyor onlar

Her gün

Yaratacaklar elbette

Ve sözgelimi ben

Üstünde gökyüzünün

Kum taşıyan mavnalar gibiyim

Kimi zaman kavuniçi, kimi zaman Osmanlı yeşili

Sabahtan akşama seyrederim

Ve derim ki biz

Çok değerli bir yüzük taşının halkasında sıralanmışız

Ana sütü gibi bir aydınlık içinde

Yani şu yeryüzünü bir uçtan bir uca kuşatmışız

Dik tutarak gövdemizi

Umutla

Bazen de yıkılarak kendiliğimizden ya da bir kurşunla

Ve bu hızlı akışa yaşayıp ölmek deriz.

Yaşayıp ölmek, deriz, ne denir daha başka

Denir, çok şeyler denir, biliyorum

Geçecektir hayatımıza mutlaka

Çok inandığımız bir şeyin çocukluğu

Sonra gençliği, sonra oturmuşluğu

Sonra hayat hayat gibi olacaktır.

Bakma sen, kuşlar bir uçumluktur ne de olsa

Denizler bir fırtınalık görkemli

Bizse kendimizi insan olarak

Bir tohum gibi dikmişiz sonsuzluğa.

Görsel: Paulo Troilo

Boş Versene Sen Niye Beklemeli / Edip Cansever

‘‘Yürek yalnız bir kez görür,

sonra gözler görür. ”

Howard Fast

Boşversene sen niye beklemeli

Sıktı artık bu kent beni

Çekip gitmeliyim hiç düşünmeden

Bulmalıyım aradığım o yeri

Şiirmiş, bilgelikmiş, her neyse

Ne varsa benden kalsın geride

Kalsın o yalanlar, o yalan ilişkiler de

Ve ölümler ki sevdanın ikiz doğurduğu

Yetsin, taşımak istemiyorum hiçbirini yedeğimde

Nerdesin ey benim her gün yeniden doğan oğlum

Sevginin çoğul oğlu

Senin ülkende yalnız bütün özlemler

Bilirim yalnız orda, içtenlik, erinç, coşku

Bayrağındaki bir tek çiçekli dalla

Orda uçsuz bucaksız

Olanca görkemiyle bir erguvan imparatorluğu.

Öğrendim öğrenmesine, mutsuzluk da bir gelişmedir

Tanımadığım kentler, yüzler, hiç mi hiç tanımadığım

Oteller, genelevler, nar ağaçları

Dar sokaklar, eğri büğrü kaldırımlar

Satın alamadığım bir örtüye çeviren yalnızlığı

Ve bir yağmur öncesinde belli belirsiz

Üç beş çocuğun birbirini çağırdığı

Sopasını düşürdüğü bir dilencinin

Unutup gittiği sonra ses çıkarmadan

Anlaşılmaz mırıltılarla yokuş aşağı

Yokuş aşağı, yokuş aşağı!

İner gibi ben de

Örgüsünden başını kaldıran bir kadının

Gözlerinde

Nasıl binlerce rengin içinden sıyrılırsa dünya

Bulacağım elbette aradığım o yeri

Yıllar yılı tuttuğum aklımda

Hani salkımlar içinde bir ev vardı

Eski bir gemici feneri asılıydı kapısında

Duvarlarında uçan balıkların kurutulduğu

Yıkılmışsa ne yaparım bilmem ki

Eksilmiş gibi ağzımda bir dişim

Yerini dilimle oynaya oynaya

Dalar çıkarım elbet bambaşka sokaklara.

Geçerim kurduğum hayallerin altından

Bir gökkuşağının altından geçer gibi

Budakları kalın ellerimi andıran

Asmaların yanıbaşından

Yüzümde bir garajın tutulmaz akşamıyla

O geçimsiz akşamla

Ve mutlaka kayalardan doğmuş olan

Göğün mavi yapamadığı bir şahin

Başımın üstünde tek başına.

Kırmızı dallar, göğe uzanan çitler

Yıldızları birbirinden ayıran

Bilmez olur muyum hiç, mutluluk da bir gelişmedir

Yaşarken olsun, ölümle olsun, sonu ayrılığa varan

Ey gün batımı! Benden duymuş olma bu yakınmayı

Bir gül bana kendini kopardı verdi

Daha dün akşam, daha dün akşam.

Yürek bir kez görür, sonra hep gözler görür

Ben onu yüreğimle görmüşüm anlaşılan

Çözüldü artık o büyü, yanımda

Sıcaklığı parmaklarımı acıtan bir haziran

Üstelik çoktan buldum aradığım o yeri

Tam yedi kez doğan güneşlerin altında

Bir yitip bir yükselen sıradağların ardından.

Yıkansam, yıkansam, hep o güneşlerle yıkansam

Dişleri tenime geçse yaz rüzgârlarının

İzine pek rastlamasam

Ama kalbini sert ve serin tutan bir denizciye

Bunu bir daha sorsam

Ne çıkar bir daha sorsam

Sonra hiç konuşmasam, sonra hiç konuşmasam

Ve bu yorgun, bu üzünçlü yüreği

Benim değilmiş gibi, benim değilmiş gibi

Kimse görmeden şöyle bir yol kenarına bıraksam.

Manastırlı Hilmi Beye Birinci Mektup / Edip Cansever

İşte şu yağmurlar, işte şu balkon, işte ben

İşte şu begonya, işte yalnızlık

İşte su damlacıkları, alnımda, kollarımda

İşte yok oluşumdan doğan kent

Hiçbir yere taşmıyorum, kendime sızıyorum yalnız

Ben dediğim koskocaman bir oyuk

Koltuğun üstünde, aynadaki yansıda

Bir oyuk! sofada, mutfakta, yatağımda

Yaşamayı tersinden kolluyorum sanki

Yetişip öne geçiyorum sık sık. Sözgelimi

Bir iki saatte bitiveriyor bir mevsim

İyi

Bugün pazartesi mi? kapının, pencerenin durumu

Salıyı gösteriyor.

Salondaki büyük saati sattım

Saatin ölçebileceği

Herhangi bir zaman parçası yok

Gittiği yeri bilmeyen böcekler gibiyim

Bir oyuğa, oyulmuş bir yaşama

Ne gereği var ki saatin

Balkona çıkıyorum sürekli

Yollar yollar yollar katediyorum sanki böylece

Bir semtin ilk rengini alıyorum

Örneğin Ümraniye'de bir çay bahçesindeyim

Bazen

Anılardan anılara bir yol

Ve

Anılardan anılara sallanan bahçe

Hangi yaprağı koparsam son anı avucumda kalıyor

İyi.

Yeniköy'de bir kahve içer miyiz, dedim bu sabah

Bu sabah bu sabah

Oralı olmadı kimse —pazartesi miydi—

Oyuğumdan çıkmıştım tam, begonyamsa güller içinde

Nasıl?

Güllerse güller içinde yani

Ve balkon demirinde bir martı. Dedim ki

Deniz şuralarda bir yerde olmalı

Çıt yok evin içinde

Deniz şuralarda bir yerde olmalı

Çıt yok

Sanki dünyadaki bütün çay ocakları kapalı

Ve göklerden tepelere inen bir sokak

Ya da bir akarsuyum ben

Denizse

Şuralarda..

Yok önemi bir iki gün kaldı —martı—

Balkonda

Deniz de öldü sonra, martı da

İyi iyi.

Suyu tutmak gibi bir şeydi hepsi

Günler —seni anımsadığım zaman—

Birden Kurtuluş'tan Taksim'e giden bir tramvay görüntüsü

Mavi bir elektrik çakımı tellerde

Sanki kar yağıyor da sürekli, Tepebaşı'ndayız

Karlar gıcırdıyor ayaklarının altında

Besbelli Gümüşsuyu'ndayız, Rus lokantasındayız

—Ne tuhaf, biz her zaman her yerdeyiz ikimiz—

Şarap içmişiz, üşüyoruz

Dışarda dünya silinmiş

İkimiz ikimiz ikimiz

Böyle birkaç defa ikimiz

Sonraki bir fotoğrafa dönüşüyor her şey

Nasılsa

Sarı emmiş, mordan çekinmiş, kahverengi bir fotoğrafa

Sahi, kalınca bir şeyler giyinmeliyim ben

Üşümüyorum da

Bende herkes var, diyen bir kızın titrek

Sesleri dökülüyor kucağıma

Dudaklarım kan mavisi bugün.

Biz burada iyiyiz, biz burada çok iyiyiz

Biz burada kırk yaşındayız hepimiz

Dördümüz bir kişiyiz de ondan

İçimizden biri uyuyor olsa, falan filan

Onu bekliyoruz bir kişi olmak için

Evet evet, yanılmıyorum ben

Bir iki kişi kaldığımız zaman yanılabilirim

Doğrusu ya

Yanılmak her şeyi yeniden görmek gibi bir şey oluyor

Duvardaki vitray, begonya

Begonya, vitray

Kurtuluş'la Asmalımescit birbirine geçiyor

Bir tramvayın durmasıyla durmaması arasındaki ayrım

Karanfil kokuyorsa biraz

Yeni koparılmış bir demet karanfilim ben

Saçlarım soğuk ve uzun.

Ne diyordum? yağmurlar, evet

Üşümüyorum ürperiyorum sadece

Biçimini zorlayan bir kedi gibi

Dur biraz

Kapı çalındı, hayır, telefon

Telefon kapı telefon

İkisi birden mi yoksa

Yoksa

Ne telefon ne kapı

Bir şimşek sesi hiç olmazsa

O da değil

Ses filan duymadım ki ben

Yuvarlandıkça büyüyen

Bir kartopunun yumuşak sesi mi? belki

İki sesi taşıyan bir ses

Neden olmasın

Biraz önceki gibi

Üstümden biri kalkmıştı —yok canım—

Öyle değil, bir gölgeydi hepsi hepsi

Yer değiştiren gezgin bir gölge

Bahçedeki ceviz ağacından

İçeri sürüklenen.

Yengeç / Edip Cansever

Belirsiz olan ne?  Ölülerden

Boşalan yeri doldurur doğa

Yansır beyaz hayvan kemikleri, taşıllar

Yok oluşun içinde

İri bir yengecin sırtı arasıra.

Ben ki yengeçleri bilirim daha çok. Birini

Yıllar var unutamadım

Dönüp duruyordu bir taşın etrafında

Sanki bir hırçınlıktan damıtılmış ya da bir sıkıntıdan

Ve geçer gibiydi tekrar bir başka sıkıntıya

Gömüldü kumlara iyice, şöyle bakındı

Gördüm kendi büyüsüyle keserken kıskacını

O gün bugündür anladım ağrıyı, taşıdım da.

Büyüdür ölüm, külrengi harcıdır sonsuzluğun

Bir vahşet gibi yaratılır orda umut

Gerer kayalar kaburgalarını

Katırtırnakları arasında

Arabalar biter, atlar birikir

Bir tanrı gelir belli belirsiz, ne kadarlık bir tanrıysa

Büyüdür çünkü ölüm

Külrengi harcıdır sonsuzluğun.

Gerçi kurnazdır doğa, alımlıdır da

Her gün biraz olsun geri verir aldıklarını

Sızar kentlere, evlere, dölyataklarına

Bir gün ki ölü bulmuştum kendimi, korkmuştum

Öyle bir yok olma saatinde, bir kuytuda

Sanırım boynumdaki bu yara izi ondan

Kaplanır sabahları göğe uzatsam

Geceden kalma bir yıldızla

Buz rengi bir yıldızla. Ve uykum

Yeni bitmiştir daha, üstelik

Geri veriliyordur bana

Düşlerimin o karmaşık mimarisi

Dalgalar susmuştur çoktan, denizse gümüş sikkeler gibi 

          harcanıyordur.

Aşağıya yukarıya

Yukardan aşağıya

Nedense her başlangıçta bir acı vardır. Sabah

Kuşatır bu acıyı önce

Eskiyip gider sonra da

Ve yengeç batırır göğsünün ortasına kıskacını

Tam göğsünün ortasına. Artık

Görüp göreceğiniz ölü bir yengeç kabartısıdır

Her gümüş sikkenin üstündeki

Yalnızca bir kabartma. Derken

Kaskatı kesilir gök, fırlatıp atar bir kırlangıcı

Ürperir yosunlar, deniz şakayıkları, batık gemiler

Yaşlı balıkçılar sandallarında

Kayalar, balık sürüleri ve fenerler

Ve hayalet gemiler türer çıkarak kınlarından

Yonulara döner tayfalar, çarşı

Camlara, aynalara yapıştırılmış bitkiler

Yoktur ki görünsün bir intihar anının gölgesi

Ölü bir şeyin gölgesi yoktur ki

Fışkırır kazılarından birbiri ardısıra yengeçler

Sütunlar, kemerler, eski çağ mozaikleri üstünde

Posta kurşunları üstünde, kandiller ve çanaklar

Armalar, tapınaklar, yüzük taşları üstünde

Ve yengeç ki onca dönüşten sonra geriye

Yetişir kendi ölüm törenine  yeniden

Ve ölüm, o gözüpek savaşçı

Bir yandan kendi büyüsüyle çizerken yazgısını

Yazar bir kelimelik tarihini de.

Belli ki bir yol bulmuştur yengeç

Kumlardan değil, kendinden gidilen bir yol

Ne var ki, rüzgar ileri olduğu için külden

Ölümden önce geldiği içindir ki sezgi

Duyar insan bu gereksiz yüzgeçleri

İki gök arasında kımıldayan

Tanımazsa da kendini bir başkasının düşü gibi.

Üç kişiyle başka türlü konuşulur, bir kişiyle

Kendini açıklar insan

Bir vahşet gibi de olsa yaratılır orda umut

Hızlı bir ibreye döner yürekse

Yaşamını içerirken bir yandan

İşler ölümünü de.

Görsel: Alexander Calder

A'dan Z'ye Edip Cansever

Birsel, Salâh 

Cansever’in şiirini oluşturmasında Salâh Birsel’in payı önemlidir. Bunu her zaman, bir başka deyişle ömrünün sonuna ka­dar açıkyüreklilikle dile getirmiştir.

Cansever arkadaşlarıyla birlikte 1947’de Edebiyat Dünyası ad­lı bir dergi çıkarmaya niyetlenir. 1940’larda edebiyatçıların ve sa­natçıların uğrak yeri olan Elit Kahvesi’ne iki arkadaşıyla birlikte ya­zı istemeye gider. Kahvede tanıdık tanımadık birçok edebiyatçıyla karşılaşır. Bunların arasında bir tek Salâh Birsel’den ilgi ve yakınlık görür. Artık Cansever için Birsel’in yeri ayrıdır.

Cansever ve arkadaşları isteklerine olumlu bir karşılık ala­mazlar o gün. Cansever’in arkadaşları “...umutlarını yitirmiş olarak çıkıp” giderler. Ama Cansever gitmez:

“Ben kalıyorum. Salâh Birsel yanıma geliyor, dostça, yakın bir ilgi gösteriyor bana. Yeni şiirlerim olup olmadığını soruyor. ‘Gü­zel olan, ama şiir olmayan’ bir sürü şiirim var elbette.”

“Güzel olan, ama şiir olmayan” sözüyle Ahmet Hamdi Tanpı- nar’a gönderme yapıyor Cansever. (Bkz. TANPINAR, AHMET HAMDİ) Şöyle sürdürüyor sonra:

“Yenilerini yazdıkça getirip okumamı öneriyor. Şiirle başla­yan, şiirle süren bir dostluk kuruluyor aramızda. Şiirin gerçek de­ğerlerini, yapı ve teknik özelliklerini anlatıyor uzun uzun. Özellikle dizenin ne olduğunu örnekleriyle vurgulayaraktan bende gerçek bir şiir yaklaşımı sağlıyor. O günlere dek duymadığım tadlar edini­yorum.”

Cansever 1970’lerin başında Mehmet H. Doğan’a gönderdi­ği yaşamöyküsünde de Elifteki olaya değindikten sonra şunları ya­zıyor:

“...Salâh Birsel geldi yanıma ve ilgilendi. Şiir kitabımdan söz açtı. Arkadaş olduk. Uzun yıllar da arkadaşlık ettik. Çok şey öğren­dim ondan. Nasıl mısra kurulur, şiirin bütünlüğü nedir, neler oku­malı, nelere nasıl bakmalı, hepsini. Bilmediği, korktuğu (o yıllar öyleydi, herkes biraz çekinirdi hiç değilse) toplumculuktu.”

Cansever’in Birsel’le olan ilişkisinde bir etkileme değil bir  yol göstericilik, bir şiirce (poetika) oluşturma çabası söz konusu­dur.

“Edip’in ilk şiirleri, Birsel’inkiler gibi sıfatsız ya da az sıfatlı ve değişmecesiz (mecazsız) şeylerdir. Bu yüzden kimileri Edip’i Bir­sel’in etkisinde sanır. Bu büyük bir haksızlıktır. Süssüz olmaları bir yana, onun şiirlerinin Birsel’inkilerle hiçbir alışverişi yoktur. Hele daha sonraki yıllarda Edip bu süssüzlüğü de bırakacak, İkinci Yeni içinde değişmecelere, benzetmelere bol bol kucak açacaktır. Ne­dir, bu 1947’lerde kestirilemiyor, Edip’in iyi bir ozan olduğu anlaşı- lamıyordur. Öte yandan onun Birsel’in şiirlerini sevmesi, Birsel’in de her toplulukta Edip’in şiirlerini övmesi kimilerini kızdırır.” (Sa­lâh Birsel)

Bodrum

“Babam 1986 yılında Bodrum’da oturmaya karar verdi. Daha doğrusu 6 ay İstanbul’da, 6 ay Bodrum’da yaşamak istiyordu. İlhan Berk’in de yardımıyla küçük bir yer aldılar ve 1986 Mayıs’ında an­nemle Bodrum’a gittiler. Büyük bir keyifle evin bütün eksiklerini gi­derdiler, eve eşya aldılar. Çok heyecanlıydı. Burada şiiryazmak, ça­lışmak istiyordu. 15 gün sonra da ben ve o zaman 6 yaşında olan kı­zım Emine onları Bodrum’da ziyarete gittik.

Her şey çok güzel ve heyecanlıydı. Ancak iki gün sonra baba­mın beyin kanaması geçirdiğini fark edip İstanbul’a döndük. Ame­liyata alındı. Ama maalesef kurtarılamadı.” (Kızı Nuran Birol) Can­sever 28 Mayıs 1986’da aramızdan ayrılır.

Cansever, Mefharet

Cansever’in eşi Mefharet Cansever eski İstanbullu bir ailenin kızıdır. Annesi Sarıyer’den Kadıköy’e gelin gelir ve Mefharet Erk Ka­dıköy’de doğup büyür. Çok genç yaşta Cansever’le evlenir.

1986’da Cansever’in ölümüyle 39 yıllık birliktelik noktalanır. Mefharet Cansever bir ev hanımı olarak hem çocuklarıyla, hem ev işleriyle uğraşır, bir yandan da Cansever’i yalnız bırakma­maya çalışır. Şaireşinin dostları onun da dostlarıdır. Çoğunlukla ai­lece görüşülür zaten. Edip Cansever’in yazıp bitirdiği şiirlerin ilk okuru da Mefharet Cansever’dir.

Edip Cansever masa başı söyleşilerini çok sever; Mefharet Cansever de fazlasıyla konukseverdir, konuk ağırlamaktan hiç yüksünmez.

“1960’ların ortaları olmalı; belki 1964 ya da 1965... Mehmet Şeyda ve eşi Canseverler’in Fenerbahçe Dalyan’daki yazlıklarına ko­nuk giderken beni de götürüyorlar. Önce gitmek istemiyorum. Cansever’le tanışıklığımız var ama hem çağrılı değilim, hem de o sıralarda gündemde olan İkinci Yeni tartışmalarının açılmasından çekini­yorum... Sonunda gidiyorum. Ev çok kalabalık. Tanıdığım tanımadı­ğım birçok kimse var. Süreyya Kanıpak da geliyor. Belki daha “Berfe” adını almamış. Bir arkadaşımın gelmesi beni rahatlatıyor. Can­sever’in tutumu da çok içten; ille yemeğe kalın diye tutturuyor. Bun­ca kişiye nasıl sofra kurulacak... Aklım almıyor. Yeni tanıdığım Mef­haret hanıma bakıyorum, ne bir telaş, ne bir sıkıntı belirtisi var. Hiç oralı değil. Bir ara kayboluyor. Ardından sofra donatılıyor. Rakı içile­cek. Derken ortaya bulgur pilavını andıran bir yemek geliyor. Yavaş­ça bunun ne olduğunu soruyorum. Meyhane pilavıymış. Böylece ilk kez Mefharet hanımın elinden yediğim meyhane pilavının tadı da­mağımda kalıyor. Bir daha unutamıyorum...” (Eray Canberk)

“Muhakkak ki bütün evlerimize çok konuk gelmiştir. Ama Dalyan’daki masamızı asla unutmayacağım. Bir keresinde evin içinden balkona kadar uzatılmıştı. Rakılar yavaş yavaş tükenir; şar­kılar, sohbetler bütün gece sürerdi... Annemin sadece meyhane pi­lavına iltifat etmek haksızlık olur.

       Bütün yemekleri biryaz bahçesi gibi hazırlar, bu hareketli yaşa­mı bir orkestra şefi gibi idare ederdi... Belki de Nahit hanımdan sonra evini konuklarına en çok açan, sofrasında en çok edebiyatçı ağırlayan bir kadın olarak edebiyat dünyasında adı geçebilir.” (Kızı Nuran Birol) Gerçekten de Mefharet hanımın sofraları Cansever’in ölü­münden sonra da sürer. Cansever’in ölüm günü olan 28 Mayıs’ta mezarının başında her yıl bir anma toplantısı yapılır, toplantıya katıIanlar sonra da Etiler ile Bebek arasındaki evde, Mefharet hanımın sofrasında buluşarak eski günleri yaşatıp Cansever’i anarlar.

                                                

Cemal Süreya

Cemal Süreya 1980’li yıllarda dergilerde yayımlanan günlük­lerini topladığı 999. Gün / Üstü Kalsın (1991) adlı kitabında hem İkinci Yeni şairi, hem yakın arkadaşı Cansever’in ölümü karşısındaki ruh halinden söz eder. Bir iki sayfa içinde (ya da bir iki günlük’te) Cansever’in şiir dünyasının da kuşbakışı görünümünü çiziverir.

“ 543. GÜN

TV’de, sekiz haberlerinde, birden, Edip Cansever’in ölüm ha­beri verildi. Bu haber inanılmaz ölçüde sarstı beni. Rastlanmadık bir biçimde ve yüksek sesle ağlamaya başladım. Oğlum fazla kaygılan­mış, gelip avutucu şeyler söyledi. Turgut’ta bunca sarsılmamıştım. Üst üste gelişte bir şey var belki. Otuz yıllık arkadaşımdı. Yalnız sanat serüvenimiz değil, hayat serüvenimiz de iç içe durumlar yaşamıştır.”

“56o. GÜN

Ben atımı böyle dört nal sürüyorum ya

Yetişmek için mi bilmem kaçmak için mi?

“561. GÜN

...Edip’i anlatacaktım... Günler var ki bir şey yazamadım. Yazmak bir tat, bir tutku olmaktan çıktı benim için. Bilmem yetiş­mek için mi kaçmak için mi? Edip’in ölümü gerçekten sarstı beni.

Başka bir ilişki vardı aramızda. Keçiyolları telefon kokardı. Öy­le çok ahbaplık etmezdik ama sürekli düşünürdük birbirimizi. Onun bana her zaman hakkımdan fazlasını vermeye alışmış olması, bende onun hakkı konusunda yersiz de sayılabilen bir titizlik mi yaratıyordu?

Edip öldü ve ben, dün, kaç zaman sonra, Kadıköy Açıkçarşısı’nın gondol (gemi satıyor biri) bedestenindeydim. Oranın, yani ge­minin bitişiğinde, olağanüstü bir şey oldu: adamın biri yere iki kapa­ğını açarak koyduğu bir James Bond çantasının içinde üç tane tesbih, iki de şey, iki tomarda, eski milli piyango bileti satıyordu. Uçmasınlar diye üzerlerine lastik bağ geçirilmişti. Aldım elime, tarihlerine baktım. Eski biletler, bir şey çıkmamış, ya da çıksa da zamanı geçmiş biletler. ‘Kim alabilir, kimler alır bunları?’ diye düşündüm. Bir şey gelmedi ak­lıma. Yalnız şu imge: Adam yarın ölecek ve yarın öleceğini bilmiyor...

İmge, beni, satıcıyı, Edip’i, tanıdığımız bir sürü ortak kişiyi kapsayacak biçimde genişledi; bir geceye, bir dostlar sofrasına, bir veda bildirisine, bir dergi yazısına dönüştü.

Yetenekli ve salt duygu Beyhan; (Türk)uvaz çatılı saray: Cary; sonsuz ve güzel Manş Denizi’ni yüzerek geçecek kadar güçlü spor­cu Alev...

Edip’i tanıdıktan kısa bir süre sonra, 6/7 Eylül Olayları çık­mıştı. O akşam, Edip, evine (alnına defne dalı koyacağım düşündü­ğüm Mefharet’in yanına) gitmişti; ben, olayları bütünüyle izledim, sabaha kadar. Yapacak başka işim yoktu zaten...

İlk tanıştığımız gün arkadaşlığımızın renklerini de, baştan sona, olduğu gibi götürecek bir çerçeve oluşmuştu: Orhan Kemal, Hüsamettin Bozok, Agop Arad, Muzaffer Buyrukçu, Edip Cansever, Cemal Süreya... İlk günkü dostluk, sonuna kadar...

Edip’in çerçeveleri içinde bir başka çerçevedir bu (Arap Ta­lât’ı eklemek şartıyla)... Onun daha çok Fatih’te oturduğu zamanla ilgilidir.

Sonra Bomonti’ye gitti, sonra Bebek’e. Çevresi iyice genişle­di. Orhan Kemal ve Buyrukçu ile ilişkilerinin gevşemesinde bunun da payı olacak. 1959-1964 yılları arasında İstanbul dışındaydım: As­kerlik, Ankara, Paris. Döndüğümde Edip’i o yeni konumu içinde buldum. 6o’lı yıllarda Orhan Kemal ve Muzaffer’in yanında Edip’i hiç görmedim.

Fatih’teyken T.S. Eliot’un Türkçe çevirilerini didikler, Kafka’yı beklerdi.

Bir fuayede bir tuzluk sevmişti: ‘Avusturyalı bir tuzluk.’

Bir sobanın borusu eğri duruyorsa, onu severdi; kendisinin de öyle bir sobası olmadığı (olamayacağı) için hayıflanırdı.

Camsever!

Saat dört dedi mi, masanın örtüsü üstünde bir ‘beyazlık’ ol­sun ister. Uçucu bir şey vardı kadehinde, bir gaz. Yudumladığını göremezdin.

O canlı, o ilk Edip’le, bütün hesaplarını vermiş eski bir uygar­lık gibi gözlerini aralayan son Edip arasında bir ayrım var mı diye düşündüm. Yok bir ayrım.

Her şeye karşın, alaturkayı elden çıkarmayan bir adamdı.

Uzletgâhım ordan oraya taşıyan derviş.

İşte bu piyango biletleri, bütün bunlar...”

“Çağrılmayan Yakup”

Cansever’in 1966’da yayımlanan Çağrılmayan Yakup adlı şiir kitabı 4 uzun şiirden oluşur. Kitaba adını veren ilk şiir “Çağrılma­yan Yakup” o yılların toplumsal / siyasal ortamının da etkisiyle bir yandan eleştirilere uğrarken bir yandan da şiir dünyamızda olumlu yankılar uyandırır. Her iki alandaki tartışmalar kitabın bir süre gün­demde kalmasına yol açar. Özellikle genç şairler ve Cansever okurları, deyim yerindeyse, “Çağrılmayan Yakup” sözünü dillerine pelesenk ederler. Bir yerli filmde bu söz bezek olarak kullanılır. Gi­derek de “çağrılmadan gelen” ya da “çağrılması unutulan” kimse anlamında bir deyim niteliği kazanır “Çağrılmayan Yakup”.

İlginç bir rastlantıdır; “Mısra işlevini yitirdi.” diye yazan Cansever’in daha çok dizeleri (mısraları) dillerde dolaşır. Bu dize­lerden biri de “Ne gelir elimizden insan olmaktan başka” dizesi­dir.

Hazırlayan: Eray Canberk

A / Metin Eloğlu

                                                             Edip Cansever’e

Şu yabanıl hergeleler var ya;

— hergele, yabanıl at anlamındadır zaten —

Diyeceğim, dündüyse bir güzelim taya bindim;

Ne koşum, ne gem, dizgin, yular, üzengi, eğer de ne?

Hergele koşuntusunun kıtlığına kıran mı girdi; afallamaktır işim.

At nemize? diyeceksiniz;

At-mat değil ki söz konusu ettiğim, çağ şimdilerinde;

İnsanoğlu basbayağ.

Yumuşak G’yi — uyakça ola — ilk Dıranas değerlendirmişti;

O çoğumuzun pek sevdiği yapayalnız şiirinde.

Beş Mevsim / Edip Cansever

Yaşamım bir şarkıcının iç çekme anıdır

Beş mevsim yaşarım yılda

Bölerim bölerim bir kayısıyı, çıkardığı ses

Bir yakınlık duygusudur yüzümle sakalımla

Yaşamım bir şarkıcının iç çekme anıdır.

Balıklar dinlenirken sularda, sokak adlarında

Uykulardan geçerim

Ya sabahtır erkendir, ya kimseler rastlamaz bana

Ya alıp başımı gitmek isterim

Bir şiir yazmışımdır da güneyde

Güneyde portakalda.

Ben sanki bir gazetenin hiç okunmayan yerlerindeyim

Kalmışımdır ya da bir kentin varoşlarında

Kendimle konuşurum, çok tuhaf bir noterimdir ben

İmzam bir kıyının kıyı olarak imzasıdır

Olurum böyle işte kumda çakılda.

Ben belki de bir yarış arabasındayımdır kim bilir

Ellerim direksiyonda

Kaplanmıştır soğuğumla her yanım

Hiçbir şey duymuyorumdur hızımla sevişmekten başka

Bir de var her görünüşten tatmışımdır bilirim

Bir kozmonotumdur yani en son dönen dünyaya.

Yaşamım bir şarkıcının iç çekme anıdır

Beş mevsim yaşarım yılda.

 Görsel:Enrique Climent