Aşk " Karşı Konulmaz" Efendi / Sophokles

     Aşk (Eros) alt edilemez, insan­ların, hatta tanrıların mutlak efendi­sidir, bir zorba gibi, bir fırtına ya da bir hastalık gibi çöker yaşayanların üstüne, her birini her yerde kollar ve beklenmedik anda kıstırıverir. Çılgına çevirir, ve ne kadar iyi olur­larsa olsunlar, "kötü yollara" sürükler onları, ayartıcıdır, baştan çıkarır, ahlaksızdır, ve akıldışı. Dolayısıyla evrenin tamamına egemen olan ar­zu (imeros), dünyayı döndüren yasa­lara denktir, o da bu dünyanın efen­dilerinden biridir: "Tanrıça Aphrodite kavgasız dövüşsüz dilediğini yaptırır bize."

İşte bunları söyler Antigone'nin korosu, Klasik Yunan'ın beylik deyişleriyle dünya düzeni­nin bir betimini sunar. Sophokles (İ.Ö. 496-406) Klasik Antik döne­min en büyük üç tragedya şairin­den biridir. Sophokles tragedyaları insanın yazgı karşısındaki yetersiz­liği, bir başka deyişle, insanlara çö­zümsüz çatışmalar dayatan ve on­ları üstesinden gelemeyecekleri çe­lişkili durumlarla karşı karşıya ge­tiren tanrıların istenci üzerinde du­rur. Antigone tragedyası, şairin, Antigone'nin amcası Kreon'un simge­lediği devlet bilinciyle çatışmasını sahneler; amcası, Devlet'in yasala­rına uygun bir biçimde, Antigo­ne'nin suçlu ve kanun kaçağı kabul edilen erkek kardeşini saklamasını yasaklayacaktır. Bu siyasal ve top­lumsal yasanın karşısına, Antigone şiddetle aşkın yasalarını, aile bağ­larını ve kişisel vicdanının sesini koyacak ve böylelikle amcasıyla ve toplumla kökten bir çatışma içine girecektir. Bunun üzerine iki görev, iki yazgı ve iki farklı yasa, çıkışı ol­mayan bir çatışma içinde karşı kar­şıya gelir. Antigone'nin korosu aş­kın tanrısallığını, tanrı Eros'un mutlak gücünü bu bağlamda dile getirir. Euripides de, Racine'in Phedre'ine esin kaynağı oluşturan Hippolytos adlı yapıtında bu konu­yu kendine özgü bir biçimde, me­tafizik olmaktan çok psikolojik açı­dan ele alacaktır. Lucretius, Doğa Üstüne adlı şiirinin I. Kitabının ba­şında, Venüs'e giriş yakarısında aş­ka övgüler düzerken aynı kaynak­tan esinlenmiştir.

*Eros, karşı konulmaz oyuncu, Eros,

hiçbir şey duramaz önünde, ne bolluk,

ne de uykularında senin ateşinle

yanakları kızaran genç kızların iffeti

sen ki dalgaları, tarlaları aşar, ıssız kulübelere uğrarsın,

seni yüreğinde taşıyan

hiçbir ölümlü kurtulamaz elinden,

fanilerin hiçbiri kaçamayıp senden

boyun eğer yazgısına!

Adil olanı bile,

yoldan çıkarır, haksızlığa sürüklersin

Bu iki adamın da arasına girip

düşman etmedin mi birbirine aynı kandan gelenleri?

İşin galibi de sevgilinin gözlerindeki

o çekici parıltı oldu;

dünyaya egemen olan

büyük Yasalar arasında

yerini alır arzu da,

tanrıça Aphrodite kavgasız dövüşsüz

dilediğini yaptırır bize.

*Sophokles, Antigone 781-800 dizeler

Eric Blondel / Aşk 

YKY